Promovenda Radboud Universiteit: mantelzorg moeilijk te combineren met werk

Mantelzorgen heeft veel invloed op je werkende leven. Mantelzorgers hebben een lager uurloon en zijn minder tevreden met hun werk. Dat concludeert socioloog Klara Raiber, die op 2 juli haar proefschrift verdedigt aan de Radboud Universiteit.

Nu steeds meer mensen mantelzorger zijn, is het volgens de onderzoeker tijd voor structurele ondersteuning.

In onze vergrijzende samenleving zijn veel mensen mantelzorger, zeker nu de afgelopen jaren steeds meer professionele zorg is vervangen door mantelzorg. ‘De zorg voor vrienden of familie met gezondheidsproblemen vraagt steeds meer van mensen,’ legt onderzoeker Klara Raiber uit. ‘En daarmee heeft mantelzorgen meer impact op andere aspecten van het leven, zoals werk.’

Hoe groot die impact op werk precies is onderzocht Raiber aan de hand van enquêtes die over meerdere jaren zijn afgenomen onder brede lagen van de Nederlandse, Britse en Duitse bevolking. De uitkomsten zijn duidelijk: relatief veel mantelzorgers vinden de zorgtaken moeilijk te combineren met hun werk. Sommige mantelzorgers moesten minder uren gaan werken of zelfs helemaal stoppen met hun werk om voor hun familielid of vriend te kunnen zorgen. Anderen wisselden van baan of werden zelfstandige, zodat ze hun werkweek flexibeler in konden delen. Bovendien blijkt dat mantelzorgers naar verhouding minder verdienen en minder tevreden zijn met hun baan dan hun niet-mantelzorgende collega’s.

De socioloog kon verschillende typen mantelzorgers met elkaar vergelijken. Voor al die groepen leek het verlenen van mantelzorg een negatief effect te hebben op werk. ‘Wel is te zien dat mensen die jarenlang mantelzorger zijn iets meer voordelen ervaren,’ vertelt Raiber. ‘Reden daarvan kan zijn dat zij leren van mantelzorgen, bijvoorbeeld op het gebied van tijdmanagement en empathie. Voor die groep is het salarisverschil met andere collega’s kleiner, waarschijnlijk omdat ze een manier hebben gevonden om werk en zorg toch te combineren.’

Op basis van gegevens van het Centraal Bureau voor Statistiek kon Raiber onderzoeken welke invloed het verlenen van mantelzorg heeft op salaris. Dat mantelzorgers minder verdienen, kan volgens de onderzoeker te maken hebben met het gevoel bij werkgevers dat mantelzorgende werknemers minder productief zijn. Daardoor krijgen ze minder snel promotie. En sommige mantelzorgers werken een tijdje niet of minder, waardoor hun salaris achterblijft.

Voor een groep mannen bleek mantelzorg echter positiever uit te pakken. Raiber: ‘Mannen krijgen soms zelfs een hoger salaris tijdens of na een zorgperiode. Dit zou kunnen komen doordat mannen die zorgen empathischer worden en hun tijd beter kunnen indelen. Die eigenschappen worden bij mannen extra gewaardeerd door werkgevers, terwijl van vrouwen al verwacht wordt dat ze die vaardigheden bezitten.’

Er moet volgens de onderzoeker meer steun worden geboden aan mantelzorgers, zeker nu de samenleving vergrijst. ‘De problemen die mantelzorgers ervaren worden soms afgedaan als individueel, maar zijn dat niet. Steeds meer mensen krijgen hiermee te maken. Er bestaan zaken als mantelzorgverlof, maar dat lost het probleem van het lagere salaris niet op.’

‘Maar daarnaast moeten beleidsmakers blijven investeren in professionele zorg,’ zegt Raiber. ‘Mantelzorg kan mooi zijn voor zorgers en hulpbehoevenden, maar wat doe je met opa als zijn mantelzorger ziek wordt? Dan moet er toch een alternatief zijn. Professionele zorg hoeft ook niet duurder te zijn dan mantelzorg. Als je bekijkt hoeveel minder tijd een mantelzorger werkt, is dat misschien gemiddeld per week slechts een paar minuten. Dat lijkt weinig, maar als een derde van de bevolking dat doet, wordt er in totaal honderdduizenden uren per week minder gewerkt. Ook dat kost de samenleving geld.’