Onderzoek Radboud: hoe praten met je handen kan helpen bij het begrijpen van de ander

Bepaalde handgebaren, bijvoorbeeld met je hand doen alsof je een beker vasthoudt en die naar je mond brengen om te doen alsof je drinkt, helpen mensen om sneller te reageren in gesprekken.

Dat blijkt uit onderzoek van neurowetenschapper Marlijn ter Bekke van het Donders Instituut, die 21 maart op dit onderwerp promoveert aan de Radboud Universiteit.

Rol van het lichaam

‘Het is fascinerend hoe snel mensen op elkaar kunnen reageren’, legt de neurowetenschapper uit. ‘Als je mensen bijvoorbeeld een plaatje van een mobiele telefoon laat zien, kan het wel 600 milliseconden duren voordat ze ‘mobiel’ zeggen. Maar mensen kunnen wel binnen 200 milliseconden reageren op een vraag die de ander stelt.’ Ter Bekke wilde onderzoeken wat de rol van het lichaam in deze snelle reacties is.  

Trapbewegingen 

Uit haar onderzoek blijkt dat mensen sneller op een vraag reageren als ze een handgebaar zien. Ze analyseerde daarvoor uren aan videomateriaal waarin 34 paren van vrienden met elkaar praatten. ‘Elke keer als iemand een vraag stelde, heb ik gekeken of er een handgebaar bij zat en hoe snel de ander daar op reageerde. Uit de analyse bleek dat handgebaren inderdaad helpen om sneller te reageren.’ Een experiment dat daarop volgde waarin deelnemers een filmpje van een actrice bekeken die vragen met of zonder handgebaar stelde, bevestigde dat. De vraag of er meer fietsen in Nederland zijn dan in een andere landen, werd bijvoorbeeld sneller beantwoord als de actrice met haar twee vuisten ronddraaiende trapbewegingen maakte. 

Typen 

Vervolgens was de vraag hoe dat dat kan. Ter Bekke concludeerde na nieuwe experimenten dat de handgebaren mogelijk voor snellere reacties zorgen omdat ze gebruikt kunnen worden om te voorspellen wat iemand gaat zeggen. ‘Als luisteraars bijvoorbeeld horen: ‘Hoe oud was je toen je leerde...’, en ze zien dat de spreker een handgebaar maakt alsof hij aan het typen is, dan kunnen ze al voorspellen hoe de vraag verder zal gaan. We zagen ook in de hersenen dat luisteraars zulke handgebaren gebruiken om te voorspellen wat iemand gaat zeggen.’ Door die voorspellingen kunnen luisteraars al eerder beginnen met hun antwoord voorbereiden en dus sneller reageren: het bleek dat hoe beter een handgebaar voorspelt wat iemand gaat zeggen, hoe meer het helpt met snel reageren op vragen.

Belang van handgebaren

Na jarenlang alleen naar handgebaren te hebben gekeken, ziet de neurowetenschapper het belang van handgebaren duidelijk in. ‘Als je snel antwoord wil op je vraag, doe er dan een handgebaar bij. Het onderzoek toont ook aan dat iemand zien belangrijk is voor hoe een gesprek loopt. Wil je een belangrijke boodschap duidelijk overbrengen, ga niet bellen maar probeer af te spreken of te videobellen – en zorg in dat laatste geval ervoor dat je handen goed in beeld zijn, dan begrijp je elkaar stukken beter.’