Bacteriën plaaginsect houden planten voor de gek

De zuidelijke groene schildwants is een wereldwijd probleem voor voedselproductie. De insecten zijn dol op gewassen zoals tomaten, komkommers en paprika’s en zijn verantwoordelijk voor wel 40 procent van het oogstverlies.

Uit promotieonderzoek van microbioloog Magda Rogowska-Van der Molen, in samenwerking met plantenbioloog Silvia Coolen, blijkt dat de bacteriën van de schildwants het insect beschermen tegen schadelijke stoffen van de plant. Ook zorgen de bacteriën ervoor dat de plant geen afweerstoffen tegen de wants aanmaakt. Rogowska-van der Molen promoveert op 3 juli aan de Radboud Universiteit.

Door de opwarming van de aarde trekt de zuidelijke schildwants steeds noordelijker. Veel voedselproducerende planten worden aangetast door de wants. ‘Planten evolueren ontzettend traag’, legt microbioloog Magda Rogowska-Van der Molen uit. "In tegenstelling tot bacteriën, die ontwikkelen zich razendsnel en kunnen om de afweermechanismen van de plant heen werken. Veel planten hebben daar vooralsnog geen antwoord op."

Dat zit zo: als een plant aangetast wordt door een insect maakt de plant afweerstoffen aan, waar een schildwants of ander plaaginsect in principe niet tegen kan. Uit het onderzoek van de microbioloog blijkt dat de zuidelijke schildwants specifieke bacteriën in de darmen heeft die de gifstoffen van de plant onschadelijk kunnen maken. ‘Wat ook opmerkelijk was, is dat andere bacteriën daarnaast via het speeksel van de schildwants overgedragen worden naar de plant om daar de afweer tegen het insect af te remmen.’ Er worden door de plant minder afweerstoffen gemaakt en de afweerstoffen die de schildwants wel bereiken, worden door het insect onschadelijk gemaakt. De schildwants kan daardoor ongemoeid de plant blijven aantasten.

Rogowska-van der Molen: ‘We snappen nu eindelijk hoe dit werkt. De schildwants is zo succesvol omdat hij met zijn speeksel- en darmbacteriën de plant weerloos maakt en als de plant er toch in slaagt zich te verdedigen dan neutraliseren de bacteriën de gifstoffen. Nu we dat weten, kunnen we gaan kijken hoe we – zonder pesticiden – die specifieke bacteriën kunnen aanpakken, waardoor de schildwants geen kans meer maakt. Daarmee kan doelgerichte en duurzame gewasbescherming worden ontwikkeld.’