Menstruatiehistorie in het Openluchtmuseum: Nooit zeggen dat je last had van ‘de regels’
Menstruatievoorwerpen zijn toegevoegd aan presentaties van het in het Nederlands Openluchtmuseum.
Het Nederlands Openluchtmuseum heeft op verschillende locaties in het museumpark voorwerpen toegevoegd die te maken hebben met menstruatie.
Bijdragen aan het doorbreken van het taboe
Modern maandverband en tampons, prullenbakjes en wasbare maandverbanden, gemaakt van kleding of lakens, geven een beeld van hoe er in huishoudens vroeger werd omgegaan met dat waarover zelden of nooit werd (en nog steeds wordt) gesproken. Door de omgang met menstruatie bespreekbaar en zichtbaar te maken, kan het Openluchtmuseum bijdragen aan het doorbreken van dat taboe. Het onderwerp raakt onder andere aan gender, emancipatie, gezondheid en familierelaties.
Zelfgemaakt maandverband van rond 1920
In Boerderij Vierhouten woonde aan het begin van de 20ste eeuw het gezin Van Essen met twee jonge dochters. Op deze locatie staat kleding centraal, maar waren tot voor kort geen voorwerpen te zien die met menstruatie te maken hebben. In de linnenkast is nu maandverband toegevoegd uit de periode rond 1920. Het maandverband werd met knoopjes aan een elastieken gordeltje rond het middel bevestigd.
Totdat medio jaren ‘60 wegwerpmaandverband en tampons betaalbaarder werden voor meer mensen, moest het kant-en-klaar gekochte, badstoffen maandverband of het zelfgemaakt maandverband van oude handdoeken, kledingstukken of lakens, worden gewassen – niet gemakkelijk in een klein huis met veel (mannelijke) gezinsleden.
'De regels'
Doordeweeks lieten de vrouwelijke gezinsleden in de Watersnoodwoning uit 1954 de gebruikte wasbare maandverbanden weken in een zinken emmer als zij ‘de regels’ hadden (de woorden ‘ongesteld’ of ‘menstruatie’ werden niet gebruikt). Op zondag spoelde de moeder van het gezin het maandverband uit, daarna ging het mee in de kookwas in de grote emaillen wasketel op de kachel in de keuken. Net als het andere kleine wasgoed, zoals washandjes en sokken, werden de maandverbanden vervolgens te drogen opgehangen aan de roe rond de kachel.
De dochter des huizes: "Je mocht in die tijd niet zeggen dat je last had van de regels. (…). Dan zei je: ‘Ik voel me niet zo lekker’ of ‘ik heb pijn in mijn buik’, maar dat het kwam van de regels, dat zei je niet. (…) Je sprak er niet over."
Bijgeloof over menstruatie
Ook op andere plekken in het museumpark is meer aandacht voor verhalen rondom menstruatie. Er was (en in sommige culturen is nog steeds) bijgeloof over menstruatie en het bereiden van eten en het vroegere ‘inmaken’ van eten. Met de verbeteringen in bestaande presentaties is menstruatie zichtbaar onderdeel geworden van het dagelijks leven.
Voorwerpen en verhalen
In 2023 en 2024 verzamelde het Openluchtmuseum 159 menstruatievoorwerpen en 161 verhalen met als doel over menstruatiecultuur een diverse verzameling op te bouwen. In Nederlandse collecties is weinig aandacht voor het onderwerp menstruatie en daarom sprak conservator Inge Schriemer met tientallen mensen over hun ervaringen. Ook over de schaamte, het ongemak en het taboe, want nog steeds heeft 13 procent van de Nederlandse jonge vrouwen onvoldoende middelen om menstruatieproducten aan te schaffen, waardoor velen in de periode dat zij menstrueren aan huis gebonden zijn.
Op 28 mei wordt jaarlijks Wereldmenstruatiedag (officieel Dag van de Menstruatiehygiëne) georganiseerd. Praat hier mee over voorwerpen en verhalen rond menstruatie.
Het OLM
Het Nederlands Openluchtmuseum heeft de overtuiging dat geschiedenis kan verbinden. Want door ván en óver een ander te leren, krijgen we meer inzicht in onszelf en begrip voor elkaar.
In het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem staat de geschiedenis van het dagelijkse leven centraal. Het museum toont die geschiedenis aan de hand van authentieke gebouwen, voorwerpen, gewoonten, vaardigheden en ware verhalen. Met levendige presentaties maakt het Openluchtmuseum geschiedenis relevant, voor nu én morgen.
